Stotteren manifesteert zich in diverse vormen en intensiteiten; geen twee personen stotteren op dezelfde wijze, en de impact van stotteren varieert van persoon tot persoon. Er zijn talrijke voorbeelden van mensen die ondanks hun stotteren aanzienlijke successen hebben behaald, zoals Joe Biden, de Amerikaanse president, die de meest prestigieuze positie ter wereld bekleedt.
'Typische' vormen van stotteren
Bij het Del Ferro Instituut onderscheiden we acht verschillende vormen van stotteren. De meest herkenbare vormen voor buitenstaanders omvatten het blokkeren of herhalen van letters, woorden en zinsdelen, het verlengen van letters en het maken van grimassen.
Het herhalen of blokkeren op letters, woorden en zinsdelen vindt vaak plaats bij de zogenaamde ‘harde’ letters, zoals ‘d’, ‘k’ en ‘b’. Deze letters kunnen meerdere keren herhaald worden als een vorm van stotteren, of er kan een volledige blokkade optreden. Soms worden delen van een zin herhaald als een manier om het betreffende woord uit te spreken, bijvoorbeeld: “mijn naam is B-b-b…, mijn naam is B- b- b-…, mijn naam is B- b- b- Bernard.” Dit type stotteren wordt ook wel hakkelen genoemd.
Het verlengen van letters vindt plaats bij ‘zachte’ letters zoals ‘s’ en ‘f’, waarbij de letter uitgerekt wordt voordat de rest van het woord volgt. Bij deze letters treedt er meestal geen blokkade op.
Een andere vorm van stotteren die zichtbaar is voor de buitenwereld, maar niet hoorbaar, betreft het maken van grimassen. Tijdens het stotteren kan iemand bepaalde gezichtsuitdrukkingen of lichaamsbewegingen vertonen, zoals het trekken met het hoofd, schudden of andere bewegingen maken in een poging het woord of de letter uit te spreken. Soms gaat dit gepaard met springen, tikken of slaan op voorwerpen als een manier om te helpen het woord eruit te krijgen.
Onzichtbare stottervormen
Naast de bekende stottervormen zijn er ook minder zichtbare vormen van stotteren. Deze worden vaak niet of nauwelijks opgemerkt door anderen. Het omvat situaties waarin iemand ervoor kiest te zwijgen, ondanks dat ze iets willen zeggen, of wanneer ze trucjes en synoniemen gebruiken om het stotteren te vermijden.
Velen die stotteren hebben soms besloten niet te spreken uit vrees dat het stotteren op zal treden. Bijvoorbeeld, een docent stelt een vraag in de klas, en hoewel de persoon het antwoord weet, kiezen ze ervoor om stil te blijven omdat ze voelen dat ze niet vloeiend kunnen spreken. Ook komt het vaak voor dat iemand op een menukaart wijst of hetzelfde bestelt als iemand anders om het spreken te vermijden.
Het gebruik van trucjes en synoniemen is eveneens een veelvoorkomende strategie. Men kiest ervoor iets anders te zeggen dan wat ze daadwerkelijk willen uitdrukken, of ze bestellen iets anders om moeilijke woorden te omzeilen. Dit zijn vormen van stotteren die voor velen onzichtbaar blijven.
Overige stottervormen
De laatste drie vormen van stotteren omvatten spreken tijdens de inademing, praten op het laatste restje lucht, en het inlassen van onnatuurlijke pauzes in zinnen.
Stotteren kan vergeleken worden met de reactie op schrikken. Bij schrik gaat het middenrif omlaag en de stembanden staan open, waardoor het fysiek onmogelijk is om te spreken tijdens het inademen. Desondanks proberen veel mensen die stotteren juist op deze manier te spreken, ondanks dat het hen al jaren niet lukt.
Wanneer iemand ernstig stottert en de woorden niet uitgesproken krijgen, lijkt het onmogelijk om te spreken. Maar plotseling, schijnbaar uit het niets, is het toch mogelijk om te spreken, alleen is er dan geen lucht meer over in de longen om de woorden kracht bij te zetten. De spraak komt er dan heel geforceerd uit op het laatste restje lucht.
De derde vorm betreft het spreken met ongepaste pauzes in de zin, zoals: “Mijn naam is… Bernard en ik werk bij de brand…-weer.” Hierbij worden pauzes ingelast die niet natuurlijk aanvoelen binnen de context van de zin.
Verschil tussen hakkelen en stotteren
Hakkelen wordt beschouwd als een specifieke vorm van stotteren, namelijk het blokkeren of herhalen van letters. Het is daarmee een van de stottervormen en tevens de meest herkenbare.
